Cultuurverschillen in mediation: zo voorkom je miscommunicatie en bereik je echte verbinding
Cultuur vormt de lens waardoor we de wereld bekijken. Het is een diepgeworteld onderdeel van iemands identiteit en beïnvloedt hoe men denkt, communiceert en conflicten oplost.
Het herkennen van cultuurverschillen in mediation is van onschatbare waarde. Wat voor de een heel ‘normaal‘ is, kan voor de ander juist ‘abnormaal‘ of zelfs ‘asociaal‘ zijn. Het benoemen van deze ‘normale’ en ‘abnormale’ elementen kan partijen inzicht geven in het motief achter bepaald gedrag. Zo ontstaat er, in een wereld vol aannames, ruimte voor verbinding.
In deze blog leest je meer over cultuurverschillen in mediation en hoe deze cultuurverschillen van invloed kunnen zijn op het mediationproces.
Wat is cultuur?
Kortgezegd is cultuur alles wat een groep mensen zichzelf heeft aangeleerd. Mensen die deel uitmaken van een bepaalde cultuur, hebben vaak dezelfde normen, waarden en gewoontes, die hen met elkaar verbindt. Een cultuur bestaat echter ook uit ideeën, overtuigingen en tradities. Zo maakt het vieren van Sinterklaas en Koningsdag deel uit van de Nederlandse cultuur, net als het eten van oliebollen rond oud en nieuw. Ook de bekende mentaliteit ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ is typisch Nederlands.
Wat zijn subculturen binnen cultuur?
Als we denken aan cultuurverschillen, dan denken we meestal direct aan het verschil tussen allochtonen en autochtonen. Toch bestaan er binnen deze groepen diverse subculturen: kleine gemeenschappen binnen een cultuur, die elk hun eigen gewoontes en tradities hebben. Denk bijvoorbeeld aan de regio waarin iemand woont, de sportvereniging waarbij iemand is aangesloten, of de geloofsovertuiging die iemand aanhangt.
De rol van ouders en verzorgers
Ouders en verzorgers spelen een belangrijke rol bij het in stand houden van een cultuur. Zij geven een cultuur namelijk door aan hun kinderen. Hierdoor blijven oude gewoontes onderdeel uitmaken van de huidige maatschappij. Denk bijvoorbeeld aan het niet openen van een paraplu in huis ter voorkoming van ongeluk of het hangen van een blauw oog (Nazar) bij de voordeur voor bescherming.
In de huidige tijd zien we dat de nieuwe generatie graag haar eigen regels wil maken. Ze zetten vraagtekens bij oude gewoontes en tradities, zoals het offeren van een schaap en het vieren van Sinterklaas. Kortom: cultuur is niet iets wat vaststaat. Mensen creëren en houden een cultuur zelf in stand en passen het aan waar gewenst is.
Cultuurverschillen: Collectivisme vs. Individualisme
Collectivisme en individualisme heeft betrekking op de vraag waar de leden van een cultuur hun prioriteit leggen; bij hun eigen geluk, of juist bij het welzijn van de groep als geheel.
In collectivistische culturen wegen groepsbelangen vaak zwaarder dan individuele behoeften. In deze cultuur komt het bijvoorbeeld vaak voor dat een kind niet gaat studeren, maar fulltime gaat werken om financieel voor zijn of haar ouders te zorgen.
In welvarende landen, zoals Nederland, leven mensen over het algemeen meer individualistisch. In minder welvarende regio’s, zoals delen van Afrika of Azië, is het leven vaak meer gericht op collectivisme – ook wel de wij-cultuur genoemd. In wij-cultuur zijn mensen vaker afhankelijk van elkaar, bijvoorbeeld op het gebied van zorg, financiën en veiligheid. In ik-culturen zijn mensen juist meer onafhankelijk. Kinderen leren daar op jonge leeftijd om op eigen benen te staan.
Binnen collectivistische culturen worden problemen vaak opgelost binnen de groep. Vaak onder begeleiding van een leider van de groep of ouder groepslid. In individualistische culturen is het daarentegen vrij normaal om de hulp van een deskundige derde, zoals een advocaat of mediator, in te schakelen.
In collectivistische culturen identificeren mensen zich met de groep. Spreek je iemand uit de groep aan op bepaald gedrag, dan voelt de hele groep zich aangesproken. In individualistische culturen daarentegen zien mensen zichzelf als los van anderen. Ze identificeren zich met hun eigen individualiteit en voelen zich niet snel aangesproken door het gedrag van anderen.
Cultuurverschillen: Hiërarchie en Machtsdynamiek
De perceptie van autoriteit en macht varieert sterk tussen culturen. Een cultuur zoals Nederland, waar de machtsafstand klein is, worden mensen als gelijk beschouwd. Terwijl mensen in een cultuur waar de machtsafstand groot is, worden gezien als ondergeschikt aan elkaar.
Een aantal voorbeelden: in Korea wordt een werknemer vaak gezien als ondergeschikt aan de werkgever, in Saudi-Arabië wordt de vrouw doorgaans gezien als ondergeschikt aan de man, in China wordt de burger vaak als ondergeschikt aan de overheid beschouwd, en in India wordt een kind vaak als ondergeschikt aan zijn ouders gezien.
Het begrijpen van deze onderlinge verhoudingen is essentieel om een evenwichtige bemiddeling te bewerkstelligen.
Cultuurverschillen: Masculiniteit vs Femininiteit
De termen ‘masculiniteit‘ en ‘femininiteit‘ verwijzen in het kader van cultuurverschillen niet letterlijk naar ‘mannelijk‘ en ‘vrouwelijk‘. Dit cultuurverschil gaat over hoe mensen tegenover werk en de rolverdeling tussen mannen en vrouwen staan.
Masculiniteit
Met masculiniteit wordt bedoeld dat de culturele groep een duidelijk onderscheid maakt tussen maatschappelijke rollen voor mannen en vrouwen. Oftewel, de sekserollen zijn duidelijk verdeeld. Denk bijvoorbeeld aan een cultuur waar de vrouw voor de kinderen en het huishouden zorgt, terwijl de man verantwoordelijk is voor de financiën. De kinderen binnen een masculiene cultuur leren om altijd de beste te zijn en te spelen om te winnen.
Femininiteit
Femininiteit als culturele dimensie houdt in dat er geen strikte scheiding bestaat tussen de rollen van mannen en vrouwen. Zo is het in deze cultuur sociaal ‘toelaatbaar’ voor een man om een beroep te kiezen dat traditioneel als vrouwelijk wordt gezien, huisvader te zijn, of één keer per week een papadag op te nemen van zijn werk.
Nederland behoort, samen met de Scandinavische landen, Spanje en Latijns-Amerika, tot de feminienste landen ter wereld. Er heerst in deze landen niet echt een zogenaamde ‘macho cultuur‘. In tegenstelling tot landen als de Verenigde Staten, Japan, Engeland, Ierland, Italië, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, die als zeer masculiene worden gezien.
Werken om te leven of leven om te werken?
In feminiene landen werken mensen om te kunnen leven. Welzijn en relaties zijn vaak belangrijker dan ambities. Daarnaast zijn mensen uit feminiene landen over het algemeen bescheiden en onderschatten vaak hun eigen werk.
In masculiene landen leven mensen om te werken. Het behalen van successen, het leveren van prestaties, het vergaren van geld en het verkrijgen van erkenning zijn cruciale doelen. Het bereiken van succes op het werk brengt persoonlijke voldoening met zich mee, evenals prestige en macht.
Cultuurverschillen in mediation: Het belang van begrip
Verschillen in communicatiestijlen, perceptie van rechtvaardigheid en verwachtingen ten aanzien van oplossingen kunnen allemaal voortkomen uit culturele achtergronden. Verschillende culturen onderhandelen niet alleen op verschillende manieren, maar kunnen sommige onderhandelingstechnieken ook anders interpreteren. Wanneer partijen zich niet bewust zijn van deze cultuurverschillen, kunnen deze leiden tot wrijving, onbegrip en escalatie.
Bij interculturele mediation is het van cruciaal belang om cultuurverschillen te herkennen en partijen uit te nodigen om open en nieuwsgierig te zijn naar de cultuur van de ander. Als mediator ga ik samen met de partijen op ontdekkingsreis naar elkaars cultuurverschillen en zoek ik naar manieren om verbinding te creëren.
Cultuurverschillen in mediation: De rol van taal
Taal is niet alleen een communicatiemiddel, maar ook een drager van cultuur. Het begrijpen van de nuances en interpretaties in taalgebruik is van onschatbare waarde bij interculturele mediation.
Directe en indirecte communicatiestijl
Een van de meest uitdagende aspecten van interculturele mediation is het vinden van een evenwicht tussen directe en indirecte communicatiestijlen. In de westerse cultuur (de ik-cultuur) waarderen we een directe aanpak, terwijl mensen uit niet-westerse culturen (de wij-cultuur) de voorkeur geven aan een meer indirecte benadering.
Een directe communicatiestijl is helder, duidelijk en draait er niet omheen. Bij directe communicatie betekent een ‘Ja‘ ook echt instemming. In landen als Japan, waar een meer indirecte communicatiestijl heerst, betekent een ‘Ja‘ vaak eerder ‘Ik hoor wat je zegt‘. Dit verschil in betekenis kan logischerwijs leiden tot miscommunicatie, maar vooral irritatie. De directe communicator kan immers niet rekenen op het woord van de indirecte communicator, met vaak een vertrouwensbreuk als gevolg.
Als mediator is het essentieel om deze nuances te herkennen en effectieve communicatiestrategieën toe te passen die de betrokken partijen zowel begrip als vertrouwen bieden.
Het tonen van emoties
Het wel of niet tonen van emoties kan binnen verschillende culturen sterk verschillen. Sommige culturen zijn zeer expressief in het tonen van emoties. Zo is het binnen de Turkse cultuur vrij ‘normaal’ om te huilen of op tafel te slaan wanneer je boos bent. Dit is binnen de Nederlandse cultuur, vooral in de zakelijke wereld, niet gebruikelijk en kan zelfs als intimiderend of manipulatief worden ervaren.
Een praktijkvoorbeeld: Een persoon uit de Nederlandse cultuur kan een persoon uit de Arabische cultuur onbeschoft vinden vanwege het expressief tonen van emoties of het niet schudden van een hand bij binnenkomst. Terwijl de ander juist het niet tonen van emoties kan ervaren als onverschillig en ongeïnteresseerd.
Als mediator help ik partijen inzicht te geven in elkaars manier van het tonen van emoties en het heretiketteren ervan. Wanneer een partij uit de Nederlandse cultuur hoort dat het niet schudden van een hand juist met respect te maken heeft en de partij uit de Arabische cultuur hoort dat het niet tonen van emoties niets te maken heeft met het conflict, maar met de persoon zelf, ontstaat er bij beide partijen doorgaans ruimte voor begrip.
Cultuurverschillen in mediation: Verwachtingen en waarden
Cultuur beïnvloedt diepgewortelde verwachtingen en waarden. Wat voor de een vanzelfsprekend is, kan voor de ander toch echt heel anders zijn. Dit uit zich vaak in opmerkingen als: ‘Dat is toch niet normaal!’ Maar wat is ‘normaal’? En wie of wat bepaalt wat ‘normaal’ is? Het herkennen en benoemen van deze verschillen in opvattingen legt de basis voor een vruchtbare bemiddelingservaring.
Als mediator help ik partijen elkaar beter te begrijpen door inzicht te geven in de labels die ze, op basis van hun eigen gewoontes, over en weer gebruiken. Het zijn namelijk vaak de onjuiste aannames en misplaatste labels die zorgen voor miscommunicatie en conflicten.
Cultuurverschillen in mediation: Eergevoel en percepties van rechtvaardigheid
Wat als rechtvaardig wordt beschouwd, kan sterk variëren afhankelijk van iemands culturele achtergrond. Daarom is het in een interculturele mediation belangrijk om te achterhalen hoe de verschillende culturen aan tafel kijken naar eerlijkheid, billijkheid en gerechtigheid.
Het eergevoel binnen de wij-cultuur, dat hand in hand gaat met een schaamtecultuur, is vaak zeer sterk. “Wat zullen anderen ervan vinden?” of “Je zet de familie ten schande!” Terwijl binnen de ik-cultuur meer schaamteloosheid heerst. Dat wil niet zeggen dat mensen uit de ik-cultuur schaamteloos zijn! Ze maken zich alleen niet zo druk over wat anderen van hen vinden.
‘Sorry seems to be the hardest word’
Het zeggen van ‘sorry’ kan, vanuit het oogpunt van eergevoel, worden gezien als gezichtsverlies. Het zeggen van ‘sorry‘ kan dus voor de een veel gemakkelijker zijn dan voor de ander. Er zullen zelfs mensen zijn die nog nooit ‘sorry‘ hebben gezegd tegen een ander en het misschien wel nooit zullen doen. Niet omdat ze geen spijt hebben, maar omdat gezichtsverlies voor hen ondragelijk is.
Het stellen van ‘sorry’ als eis in een mediation kan daarom veel roet in het eten gooien. In een dergelijk geval zal ik als mediator samen met de partijen inventariseren, wat het woord ‘sorry‘ voor hen beiden betekent. Waar staat het woord ‘sorry‘ voor? Wat levert het horen van een ‘sorry‘ van de ander op? Waarom vindt de een het zo belangrijk? Waarom wil de ander het absoluut niet zeggen? En zijn er alternatieven om oprecht spijt te betuigen?
Conclusie
Cultuurverschillen vormen een soms complex, maar fascinerend aspect van mediation. Het is daarom van groot belang dat wanneer er sprake is van een cultuurverschil, u een mediator inschakelt die ervaring heeft met het herkennen ervan. Het zou immers zonde zijn als een mediation onnodig stukloopt door een misverstand in de communicatie en de interpretatie ervan.Bij mediation spelen cultuurverschillen vaak een grotere rol dan u denkt.
Als intercultureel mediator help ik mensen die in een conflict zijn beland door miscommunicatie tussen verschillende culturen. Dus zoek je een interculturele mediator die niet alleen oog heeft voor het conflict, maar ook voor de culturele achtergrond van de betrokkenen? Neem dan vrijblijvend contact met mij op. Samen zoeken we naar verbinding, met begrip en respect voor ieders cultuur.
FAQ
Interculturele mediation is bemiddeling tussen mensen uit verschillende culturen, waarbij culturele verschillen erkend en overbrugd worden.
Het identificeren van cultuurverschillen tijdens een conflict is belangrijk, omdat communicatie, gedrag en verwachtingen sterk kunnen verschillen. Zonder inzicht in elkaars cultuur ontstaat er snel miscommunicatie of wantrouwen.
Een intercultureel mediator helpt beide partijen om elkaar beter te begrijpen, misverstanden te verhelderen en tot duurzame oplossingen te komen.
